بررسی پیامدهای امنیتی کاهش منابع آب کلان‌شهر مشهد

نویسندگان
1 جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد
2 اقلیم‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد
3 دانش آموخته دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس
چکیده
آب مایع حیات، زندگی‌بخش و پایدار نگاه‏دارندۀ فضاهای جغرافیایی در مقیاس‌های مختلف است. منابع آب در جهان امروز برای ساکنان فضاهای جغرافیایی با توجه به پیوند و وابستگی روزافزون به‌ویژه در کلانشهرها از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. هرگونه تغییر و کاهش در منابع آبی می‌تواند پیامدهای امنیتی متعدد و گسترده‌ای با خود به همراه داشته باشد. بررسی‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ها نشان‌دهندۀ آن است که منابع آبی کلانشهر مشهد متناسب با شرایط اقلیمی نیمه‌خشک، تأثیرپذیری از عوامل مختلف افزایش جمعیت، زائرپذیری، وابستگی به منابع آب فراسوی مرز (سد دوستی) روند کاهشی را نشان می‌دهد که پیامدهای امنیتی مختلف و گسترده‌ای می‌تواند برای کلانشهر مشهد داشته باشد، شناخت این پیامدها و آمادگی جهت مواجه با آن‌ها از اهمیت برجسته‏ای برخوردار است. بنابراین، تحقیق حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از داده‏های کتابخانه‏ای و میدانی (پرسش‌نامه‏ای) با هدف شناخت مهم‌ترین پیامدهای امنیتی در قالب سه بُعد پیامدهای سیاسی، اقتصادی و زیست‌محیطی ناشی از کاهش منابع آبی کلان‏شهر مشهد به انجام رسیده است. این پیامدها جهت ارزیابی و سنجش در اختیار صاحبنظران و اندیشمندان مرتبط قرار گرفته است. نتایج حاصل نشان‏دهندۀ آن است که 31 پیامد امنیتی ناشی از کاهش منابع آب در کلان‏شهر مشهد مورد تأیید قرار گرفته است. البته باید توجه داشت این پیامدها با یکدیگر در ارتباط هستند و روی یکدیگر تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم می‌گذارند و زمینۀ تشدید یا کاهش یکدیگر را می‏توانند فراهم آورند که باید در برنامه‌ریزی برای کلان‏شهر مشهد در نظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آقانباتی علی (1383). زمین شناسی ایران. وزارت صنعت و معدن و تجارت سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
- احمدی، سعیده (1400). آثار پیامدهای اقتصادی و امنیتی بحران آب در کشور، دانشگاه آزاد اسلامی ایران.
- احمدی، سیدعباس، حیدری موصلو، طهورث و نیکژاد، روح الله (1391). جنبه های بین المللی ژئوپلیتیک زیست محیطی، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره ی 45، شماره‌ی 3.
- اسماعیلی، رضا، عطایی، هوشمند، فلاح تانهری و غلامعباس (1390) ارزیابی اثرات تغییراقلیم بر امکان توسعه گونه های زرد آلو و بادام ،نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد2، شماره 1.
- باقری، رضا، شیاری، علی، واحدی، برویز و اسماعیل زاده، علیرضا ( 1400 ). حکمرانی و اقتصاد سیاسی بحران آبدر جمهوری اسلامی ایران.فلصنامه علمی و سیاست جهانی، شماره10
- جان پرور، محسن و قانع، معصومه (1394). مرزهای طبقاتی و ساماندهی فضای شهر تهران. دومین همایش ساماندهی پایتخت. تهران.
- حاتمی، عباس و نوربخش، سوسن (1396). بازسازی معنایی بحران آب در شرق اصفهان بر اساس نظریه بازی،سال 30، شماره پیاپی73.
- حسینی، علی، حسینی، محمد، پوراحمد، احمد و نصیری، محمد (1393). بررسی گسترش افقی شهر مشهد در چند دهه اخیر و تأثیر آن بر منابع آب. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 46. شماره 3.
- حیاتی، سلمان، غلامی، یونس، اسماعیلی، آسیه و رضوی نژاد، مرتضی (1395). پیشبینی محل وقوع زلزله احتمالی در استان خراسان رضوی با استفاده از روش شبکه عصبی مصنوع.جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره20.
- جدیدی، الهه و جانسیز، احمد ) 1399 (. مناقشات منفعت طلبانه و بحرانی امنیتی آب در حوزه آبریز مشترک درمنطقه غرب و جنوب غرب آسیا، فصلنامه علمی مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال 9 ، شماره 2 ، پیاپی 34
- خزاعی، سحر و فخاری، مریم (1397). تحلیل بارش و پهنه بندی خشکسالی استان خراسان رضوی با استفاده از جی ای اس. کنفرانس محلی آب و هواشناسی.
- خسروی، محمود، اسماعیل نژاد، مرتضی و نظری پور، حمید( 1391 ). تغییراقلیم و تاثیرآن بر منابع آبخاورمیانه.کنفرانس کنگره بین المللی جغرافی دانان جهان اسلام.
- داوودی، محمد، بای، ناصر و مرادی، حسین (1389). تجزیه و تحلیل و پیش بینی برخی عناصر اقلیمی مشهد. مجله علمی فنی نیوار، شماره71.
- درخشان، هاشم و داوری، کامران. ) 1397 (. تببین معیار و راه کلی کلیدی برای بهره برداری پایدار از آب
- زیرزمینی. فصلنامه تحقیقات منابع آب ایران. شماره 5 ، دوره 14
- زبردست، اسفندیار و حاجی پور، خلیل ) 1388 (. تبیین فرایند شکل گیر یو تکوین مناطق کلانشهری. پژوهشهای جغرافیای انسانی. شماره 69
- سایت سیمای آب خراسان رضوی (1400)، سازمان آب منطقه ای خراسان رضوی. قابلیت دسترسی: https://www.khrw.ir/
- سامانی،عبالرضا کبیری(1385)
- شجاع جمال آباد، موسی (1393). تاثیرات بحران خشکسالی برکشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست (باتاکید بر استان آذربایجان غربی). فصلنامه زیست سپهر. دوره 13. شماره 1.
- قنواتی، عزت الله و حسین زاده، سیدرضا و کرم، امیر و فرخ زاده، میترا (1396). توسعه فیزیکی کلان شهر مشهد و تغییر در مورفولوژی سیستم های رودخانه ای. مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره4. پیاپی72.
- قنادزاده، محمدعلی و فریدحسینی، علیرضاو حسین پوران، سمانه و اقبالی حمیدرضا (1394). آب، آبیاری و بهره وری: ارزیابی منابع تامین آب و پساب جهت آبیاری (مطالعه موردی فضای سبز مشهد). کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران ، دوره1.
- کامیابی، سعید (1395). تطبیق سیستم طبقه بندی اقلیمی بر معماری شهرهای استان خراسان رضوی. جغرافیایی سرزمین. 13 (50). 91-105.
- لطفی، حیدر، نامی محمدحسن، حسن پور، جعفر و بحیرایی، حمید (1390). امنیت زیست محیطی و سیاستگذاری امنیت ملی. نشریه نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی). دوره 3. شماره 4.
- مختاری‌هشی، حسین و مرادی، امین (1400). تبعات زیست محیطی بحران آب در ایران. فصلنامه آمایش سیاسی فضا دوره 3. شماره 2.
- مرصوصی، نفیسه و صائبی، محمد حسین (1388). تحلیل جغرافیایی تأثیر اکولوژی اجتماعی بر توسعه کالبدی شهرنمونه موردی: شهر مشهد، انتشارات دانشگاه پیام نور.
- مظاهری، مهدی و عبدالمنافی، نرجس (1396). بررسی بحران آب و پیامدهای آن در کشور. شماره مسلسل.15068