دولت تنظیم‌گر و حدود مداخله دولت در نظام تامین اجتماعی ایران

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 استادیار، حقوق، دانشکده حقوق و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی،‌ شیراز، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران
3 استادیار، حقوق، دانشکده حقوق و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی،‌ مرودشت، ایران
چکیده


چکیده

بی‌شک، یکی از مهم‌ترین وظایف دولت‌ها در سده گذشته تحقق تامین اجتماعی بوده است؛ به‌گونه‌ای که وظایف دولت در برآورده ساختن تامین اجتماعی به امری مسلم تبدیل‌شده است. بااین‌وجود حدود مداخله دولت در برآورده ساختن تامین اجتماعی یکی از چالش‌های اصولی سیاست‌گذاری بوده است و نظریات متعددی در این راستا مطرح‌شده است؛ یکی از این نظریات دولت تنظیم‌گر بوده است. هدف از پژوهش پیش و رو بررسی حدود مداخله دولت در نظام تامین اجتماعی در ایران است. اگرچه از رهگذر نظریات متعدد مداخله دولت در تامین اجتماعی بررسی‌ شده است؛ لیکن مداخله دولت هنوز از منظر نظریه دولت تنظیم‌گر بررسی نشده است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی- توصیفی است. حدود مداخله دولت در ایران به‌منظور تحقق تامین اجتماعی از منظر دولت تنظیم‌گر را می‌توان به دو حوزه بخشی و فرا بخشی تقسیم کرد. با این‌وجود تنوع موضوعات و درگیری نهادهای متعدد در راستای تحقق تامین اجتماعی موجب شکل‌گیری چالش‌های متعددی برای تنظیم‌گری دولت در این حوزه شده است؛ مهم‌ترین چالش‌های تنظیم‌گری را می‌توان توازی فعالیت‌ها و وظایف، ابهامات و ایرادهای موجود در احکام قانونی حاکم بر ساختار کلان نظام تامین اجتماعی دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. استوار سنگری، کوروش. (1395). حقوق تأمین اجتماعی، تهران: میزان.
2. امیری، مجتبی؛ محمودی، وحید؛ راغفر، حسین؛ پروندی، یحیی. (1395). بررسی نظری - تطبیقی نظام‌های تأمین اجتماعی: مسیریابی توسعه نظام سه لایه تأمین اجتماعی ایران. فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، 2(4), 9-28.
3. اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف. (1400). درآمدی بر دولت تنظیم‌گر، تهران: مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
4. بدیعی‌ازنداهی، مرجان، واثق، محمود، ملک‌محمدی، حمیدرضا، عالم، ریحانه. (1398). حکمرانی در قرن ۲۱ و چالش‌های پیش روی آن. آمایش سیاسی فضا، ۱ (۳).
5. پتفت، آرین؛ مومنی راد، احمد. (1400). سیر تحول نحوه مداخله دولت در اقتصاد از منظر حقوق عمومی، از دولت رفاه تا دولت فرا تنظیمی. پژوهش حقوق عمومی، 17(47), 185-204.
6. خالق پرست حسین؛ راسخ، محمد؛ نعیمی، عمران. (1396). تحلیل حقوقی تأمین اجتماعی ایران در پرتو اصول و الگوهای نظام تأمین اجتماعی مطلوب. رفاه اجتماعی. ۱۷ (۶۴): ۳۷-۹.
7. راسخ، محمد؛ بردبار، مارال. (1401). الگوی مطلوب مداخله دولت در حوزه تأمین اجتماعی، سرمایه‌گذاری اجتماعی و اقتضائات عدالت. فصلنامه علمی پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 4(10), 11-36
8. زارع، بیژن؛ اسدی، زاهد. (1390). رابطه تأمین اجتماعی با توسعه اقتصادی - اجتماعی در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره 11, شماره 42; از صفحه 67 تا صفحه 106.
9. زارعی، محمدحسین؛ عزیز محمدی، فاطمه. (1396). تحولات تفکیک قوا در پرتو حکمرانی تنظیمی. فصلنامه تحقیقات حقوقی، 20(79)، 213-237.
10. سبحانیان، سید محمدهادی. (1395). نظام رفاه و تأمین اجتماعی در ایران، برخی چالش‌ها و راهکارهای برون‌رفت از آنها، تهران: موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی
11. عصمتی، زینب؛ کرمی، حامد. (1400). حدود دخالت دولت در سازمان تأمین اجتماعی با تأکید بر استقلال اداری و مالی، فصلنامه دانش حقوق عمومی، زمستان 1400, دوره 10, شماره 34; از صفحه 55 تا صفحه 82.
12. عظیم زاده آرانی، محمد؛ مومنی، فرشاد. (1396). نهادها و ابزارهای تنظیم‌گری و جایگاه آن در صنعت حمل‌ونقل ریلی؛ درس‌هایی برای ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 17(66), 97-123.
13. علی پور، عباس؛ بشکوه، مهدی؛ کردستانی، غلامرضا (1400). شناسایی و ارائه الگوی چالش‌های سازمان تأمین اجتماعی در حوزه منابع و مصارف. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 10(37), 315-324.
14. قادری حاجت، مصطفی، مختاری‌هشی، حسین. (1397). عدالت فضایی در ایران و سامان‌دهی سیاسی فضایی شهر تهران، آمایش سیاسی فضا، ۱، (۱).
15. کریمی، مظفر. (1392). زمینه‌های تاریخی پیدایش تأمین اجتماعی در ایران. تأمین اجتماعی، 12(شماره 2-3), 9-14.
16. کریمی، مظفر، موسوی خطاط، سید محمد. (1388). ارزیابی چگونگی اجرای قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: 10077.
17. مرکز پژوهش‌های مجلس. (1381). بررسی تداخل وظایف و فعالیت‌های سازمان بخش تأمین اجتماعی: طرح مطالعاتی نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، شماره مسلسل: 6436 قابل‌دسترس در سایت: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/729826
18. معنوی، مهران. (1381). نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی: بخشی یا فرا بخشی، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 33، 319 تا 332
19. ملکی طولابی، بختیار؛ پریزاد، رضا؛ حیدرپور، ماشاء الله. (1399). سیاست‌گذاری دولت در حوزه تأمین اجتماعی در ایران پس از انقلاب بر اساس مدل جزئی-تدریجی. رهیافت انقلاب اسلامی، 14(51), 257-278.
20. موحدی، رامین؛ ملکوتی هشتجین، سید حسین؛ رنجبری، ابوالفضل. (1397). نقش دولت در تأمین اجتماعی مردم، در پرتو حقوق عمومی. تحقیقات حقوقی بین‌المللی، 11(42), 167-191.
21. نعیمایی، بنیامین؛ شکوری، علی، شکوری. (1395). چالش‌های اجرای نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی در ایران دهه ۹۰. رفاه اجتماعی. ۱۶ (۶۳): ۵۲
22. هداوند، مهدی؛ جم، فرهاد (1400). مفهوم دولت تنظیم‌گر: تحلیل تنظیم‌گری به‌مثابه ابزار حکمرانی. فصلنامه علمی راهبرد، 30(2), 227-266.
23. یاوری، اسدالله. (1393). درآمدی بر مفهوم تنظیم‌گری حقوقی. مطالعات حقوق تطبیقی، 5(2).
24. Anderson, James E. 1962. The Emergence of the Regulatory State. Washington, DC: Public Affairs Press.
25. Dahl, Robert A. and Charles E. Lindblom. 1953. Politics, Economics, and Welfare. New York: Harper.
26. Donadelli, Flavia & Van der Heijden, Jeroen. (2022). The Regulatory State in developing Countries: Redistribution and Regulatory Failure in Brazil. Regulation & Governance.2
27. Holmes, George K. 1890. “State Control of Corporations and Industry in Massachusetts,” Political Science Quarterly 5: 411–37.
28. Prosser, Tony. (2006). Regulation and Social Solidarity. Journal of Law and Society. 33. 364 - 387