نظام تامین مالی احزاب سیاسی در ایران از منظر حقوق عمومی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، حقوق عمومی دانشگاه آزاد شیراز، شیراز،‌ ایران
2 استادیار حقوق عمومی، گروه حقوق عمومی، واحد نورآباد ممسنی، دانشگاه آزاد اسلامی، نورآباد ممسنی، ایران
3 استادیار حقوق عمومی، گروه حقوق عمومی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران،
4 استادیار حقوق عمومی، گروه حقوق عمومی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
چکیده
زمینه: احزاب به‌گونه‌ای در نظام‌های سیاسی معاصر اهمیت دارند که به نظر می‌رسد سازوکار جایگزینی برای آنها وجود ندارد؛ آنها در سه سطح خرد، میانی و کلان موجب تسهیل حکمرانی می‌شوند. احزاب سیاسی برای پیروزی در رقابت سیاسی و به دست گرفتن قدرت به منابع مالی نیاز دارند و همین مسئله سبب ‌ساز طرح نظام تامین مالی احزاب سیاسی از دیدگاه حقوق عمومی می‌شود. دولت‌ها همواره از رهگذر سیاست‌های قاعده‌مند کننده و توزیعی در تامین مالی احزاب سیاسی مداخله می‌کنند. روش تحقیق استفاده شده در این مقاله، روش اسنادی- کتابخانه‌ای بوده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین علل ناکامی احزاب سیاسی در ایران، حل نشدن مسئله نظام حقوقی تامین احزاب است؛ اگرچه سیاست‌های قاعده‌مند کننده و توزیعی در راستای بهبود وضعیت عملکرد احزاب اتخاذ شده است که می‌توان به ابلاغ «سیاست‌های کلی انتخابات» از سوی رهبری و تصویب قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی اشاره کرد؛ لیکن هنوز مسئله نظارت بر تامین مالی احزاب نیازمند قانون‌گذاری است. به‌منظور نظارت بر نظام تامین مالی احزاب سیاسی می‌بایست نهاد جدیدی ذیل عنوان «کمیسیون انتخابات و احزاب» تاسیس شود و این نهاد مسئولیت این نظارت را بر عهده گیرد. نوآوری این مقاله طرح مسئله نظام تامین مالی احزاب از دیدگاه حقوق عمومی و ارائه راهکار برای حل این موضوع است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. اخوان‌کاظمی، بهرام. (1388). علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. ص 191
2. آستین، رجینالد؛ تجرنستروم، مایا. (1394). تأمین هزینه‌های مالی احزاب سیاسی و رقابت‌های انتخاباتی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس
3. ذوالفقاری، وحید. (1399). رفتارشناسی احزاب سیاسی در دموکراسی پیشرفته، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران. ص 47-49
4. شادلو، عباس. (1397). مبانی نظری احزاب سیاسی، تهران: وزارء. ص 486
5. عبادی بشیر، مقصود. (1396). بررسی حقوقی نظام مالی احزاب سیاسی، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد. ص 292-295.
6. نژاد ایران، محمد، تقی تهرانی، حسینعلی (1394). راهبرد تأمین منابع مالی احزاب سیاسی در ایران، تهران: تیسا. ص 80
7. احمدی، مونا؛ هاشمی، محمد (1395). «سازوکار نظارت مالی بر احزاب در حقوق موضوعه‌ ایران»، فصلنامه علمی تحقیقات حقوقی بین‌المللی، دوره 9، شماره 34، 1-25.
8. روشنی، یونس. (1399). «تحلیلی بر قانون نحوه‌ی فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی مصوب ۱۳۹۴/۱۱/۴ با تأکید بر حقوق و آزادی‌های احزاب »، فصلنامه مطالعات حقوق شهروندی، دوره 11، شماره 4، پیاپی ۱۶ (پاییز)، 563- 584. ص 572
9. سردارنیا، خلیل اله. (1393). تحلیل جامعه شناختی نهادینه نشدن و ناکامی تحزب در ایران از انقلاب مشروطه تا به امروز. پژوهش های تاریخی، 6(4), 43-56. ص 43.
10. طحان‌نظیف، هادی؛ کدخدا مرادی، کمال. (1398). «آسیب‌شناسی نظام حقوقی حاکم بر فرایندهای نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی در پرتو سیاست‌های کلی انتخابات»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، دوره 49، شماره 4، 1127-1148.
11. عبادی بشیر، مقصود. (1398). «تدابیر حقوقی تضمین سلامت مالی احزاب سیاسی» فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، دوره 49، شماره 4، 1211-1228. ص 1214-1217
12. عباسی، بیژن، عبادی بشیر، مقصود. (1396). «مبانی حقوقی یارانه‌های حزبی»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، دوره 47، شماره 1، 27-50. ص 30-35
13. قلجی، حسین، موسوی فرد، بابک. (1392). بازشناسی علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران بر اساس نظریه مبنایی، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، پیاپی ۲۹، از 43 تا 66، ص 45.
14. مرکز مالمیری، احمد؛ قهرمان پور بناب، رحمان. (1382). «بررسی راه‌های اعطای کمک‌های مالی دولت به احزاب.»، فصلنامه مجلس و پژوهش، دوره 10، شماره 38، 193-233. ص 1130
15. مسعود نیا، حسین؛ نجفی، داود. (1390). احزاب و توسعه سیاسی در ایران؛ چالشها و راهکارها، پژوهشهای سیاسی، زمستان، شماره 2، از 107 تا 126. ص 107
16. قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، قابل دسترسی در:
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/93301
17. ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺤﻮه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺣﺰاب و ﮔﺮوﻫﻬﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ، قابل دسترسی در سایت:
http://sk-birjand.ir/Dorsapax/Data/Sub_1/File/ahzab.pdf
18. Bardi, L & Bartolini, S & Trechsel, A. (2014). Responsive and Responsible? The Role of Parties in Twenty-First Century Politics. West European Politics. 37. P48
19. Miller, M. G. (2011). Public Money, Candidate Time, and Electoral Outcomes in State Legislative Elections. In Costas Panagopoulos”, Public Financing in American Elections, Philadelphia: Temple University Press, PP.205-224. P209
20. Bailey, M. (2004). The Two Sides of Money in Politics: A Synthesis and Framework, Election Law Journal, vol 3, No. 4.p653
21. Biezen, I. (2003). Financing Political Parties and Election Campaigns: Guidelines, Council of Europe.p15-17
22. Gaskins B, Seljan, E, Lochner, T, Kowal, K. Dundon, Z, & Gold. M. (2019). From the FEC to the Ballot Box: Voter Accountability for Campaign Finance Law Violations. American Politics Research, 47(5), 1000–1035.
23. Lee-Jones, K. (2019). The Role of Political Party Finance Reform in the Transition from Dominant to Competitive Party Systems, U4 Anti-Corruption Resource Centre, Chr. Michelsen Institute,p4
24. Petak,Z. (2010). A Comparative Analysis of Financing Parties and Elections, Politička misao, Vol. 38, No. 5, pp. 18–33.
25. Pinto-Duschinsky, M. (2002). Financing Politics: A Global View, Journal of Democracy, Volume 13, Number 4, October, pp. 69-86
26. Sirivunnabood, Punchada. (2018). Understanding Political Party Finance in Thailand: New Regulations but Old Practice. Asia-Pacific Social Science Review. 7