تبیین رابطه ویژگی‌های جغرافیایی ساخت قدرت سیاسی با توسعه اقتصادی در ایران

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 استادیار جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، محیط زیست و پدافند غیرعامل، پژوهشکده امنیت داخلی، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، تهران، ایران.
2 دکتری علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران، دانشکده امنیت ملی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران.
چکیده
توسعه را می‌توان یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه ایرانی در تاریخ معاصر دانست. توسعه همه‌ جانبه کشورها به‌ویژه توسعه اقتصادی آن‌ها تابع عوامل متعدد و درهم‌ تنیده‌ای است و هدف این پژوهش، تبیین رابطه ویژگی­های جغرافیاییِ ساخت قدرت سیاسی با توسعه اقتصادی در ایران است. این تحقیق با رویکرد کمی و روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. داده­ها به دو روش کتابخانه‌ای و پیمایش خبرگی گردآوری شده و در تحلیل از روش همبستگی استفاده شده است. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاه‌های تهران در تخصص­های مربوط به موضوع مقاله می‌شود. روش نمونه ‌گیری هدفمند با روش گلوله برفی انجام شده است. حجم نمونه خبره 30 نفر می‌باشد. برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار Minitab استفاده شده است. هرچند ابعاد و مولفه‌های مختلف ساختِ قدرت سیاسی در ایران پیچیده و درهم‌تنیده هستند؛ لیکن در این تحقیق، مولفه‌ها و شاخص‌های بُعد جغرافیایی ساخت قدرت سیاسی احصا شده و شاخص‌های آن در رابطه با توسعه اقتصادی مورد تحلیل و سنجش قرار گرفته است. براساس نتایج تحقیق، شاخص‌های توسعه اقتصادی در ایران، در ارتباط با پنج مولفه جغرافیایی ساخت قدرت سیاسی قرار دارند. از بین پنج مولفه مورد ارزیابی، به ترتیب مولفه‌های: جغرافیای اقتصادی، ژئوپلیتیک، جغرافیای سیاسی، ویژگی­های زیست‌ محیطی و در نهایت جغرافیای انسانی (اجتماع و فرهنگ) بیشترین اولویت را در ارتباط با وجه جغرافیایی ساخت قدرت سیاسی و توسعه اقتصادی در ایران دارا هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، بهمن؛ دادگر، محمد؛ ربیعی، سجاد. (1394). سطح ‌بندی میزان توسعه ‌یافتگی استان‌های کشور بر مبنای شاخص‌های حمل‌ و نقل جاده‌ای با استفاده از تلفیق تکنیک‌های AHP و TOPSIS، فصلنامه آمایش محیط، 8(29)، 75-98.
2- الهامی، امیرحسین. (1398). مدل نظری رابطه متقابل قدرت سیاسی و توسعه اقتصادی، پژوهش‎های جغرافیای سیاسی، 4(4)، 111-135.
3- الهامی، امیرحسین؛ حافظ نیا، محمدرضا؛ فرجی راد، عبدالرضا. (1396). تبیین نظری رابطه ساخت امنیت سیاسی با توسعه اقتصادی، فصلنامه امنیت ملی، 7(23)، 121-138.
4- الهامی، امیرحسین؛ ریاضی، وحید. (1399). دولت و سیاستگذاری اجتماعی توسعه اقتصادی در ایران، مطالعات بین ‌رشته‌ای دانش راهبردی، 10(41)، 120-85.
5- توکلی نیا، جمیله و شالی، محمد. (1391). نابرابری‌های منطقه‌ای در ایران، فصلنامه آمایش محیط، 5(18)، 1-15.
6- ثقفی، محمد. (1390). ابن خلدون نخستین جامعه ‌شناس مسلمان. تهران: انتشارات جامعه ‌شناسان.
7- حافظ نیا، محمدرضا و ابراهیم رومینا. (1384). تحلیل ظرفیت‌های ژئوپلیتیک سواحل جنوب شرق ایران در راستای منافع ملی (فضای غفلت ‌شده)، مجله جغرافیا و توسعه، پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 3، شماره 6، ص 13.
8- حافظ نیا، محمدرضا و کاویانی راد، مراد. (1388). افق‌های جدید در جغرافیای سیاسی. تهران: انتشارات سمت.
9- حافظ نیا، محمدرضا و کاویانی راد، مراد. (1393). فلسفه جغرافیای سیاسی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
10- حافظ نیا، محمدرضا؛ میرقادری، مصطفی و احمدی پور، زهرا. (1390). شاخص ‌سازی مولفه‌های سیاست و فضا در جغرافیای سیاسی، پژوهش‌های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی)، 72(42)، 121-134.
11- حافظ نیا، محمدرضا؛ قادری حاجت، مصطفی و الهامی، امیرحسین. (1399). ملاحظات ژئوپلیتیکی آمایش سرزمین در افق 1424 (پروژه تحقیقاتی)، تهران.
12- خاکرند، شکرالله. (1395). نظریه جغرافیایی فلسفه تاریخ. کیهان اندیشه، شماره 77 .
13- رهنمایی، محمد تقی و وثوقی لنگ، شهروز. (1392). تحلیلی بر توسعه منطقه‌ای ایران از منظر اقتصاد سیاسی، فصلنامه جغرافیا، 11 (دوره جدید)(39)، 33-51.
14- شکوئی، حسین. (1387). اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا (جلد دوم). تهران: موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتا شناسی.
15- شکوئی، حسین. (1388). اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا (جلد اول). تهران: موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتا شناسی.
16- عارفی, مسلم؛ میره‎ای، محمد؛ زیاری، کرامت اله. (1394). بررسی توسعه نامتوازن و تحولات آن در نواحی جغرافیایی ایران (مطالعه موردی: استان لرستان)، جغرافیا و پایداری محیط، 5(3)، 101-117.
17- عجم اوغلو، داوود و رابینسون، ای. جیمز. (1392). چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؛ ریشه‌های قدرت، ثروت و فقر. (محسن میردامادی، محمدحسین نعیمی پور و سید علیرضا بهشتی شیرازی)، تهران: روزنه.
18- غفاری فرد، محمد. (1398). بررسی روند سیاستگذاری توسعه و توازن منطقه‎ای طی برنامه‎های توسعه در ایران و ارائه راهبردهای اساسی، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 9(30)، 21-41.
19- قنبرلو، عبدالله. (1391). مناظره مناظره لیبرالیسم و رئالیسم و مارکسیسم، قابل دسترس در:
http://www.philosociology.ir/
20- کاویانی راد، مراد و مالداری، حسن. (1396). تاثیر موقعیت ژئوپلیتیک بر راهبرد ملی (مطالعه موردی: جنوب شرق ایران)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 49(4), 841-855.
21- کمانرودی کجوری، موسی. (۱۳۹۲). آسیب شناسی ساختار سیاسی و اداره سرزمینی ایران، فصلنامه جغرافیا، ۱۱(۳۸)، ۲۱۹.
22- متقی دستنایی، افشین و لطفی، حیدر و صادقی، موسی. (1393). ابعاد جغرافیای سیاسی مکان یابی و انتقال پایتخت در ایران، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، 4(16), 137-148.
23- محرابیان، آزاده، و صدقی سیگارچی، نازیلا. (1389). تاثیر رشد جمعیت بر رشد اقتصادی در کشورهای چهار گروه درآمدی. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 5(13)، 97-114.
24- یوسفی، جلال. (1394). گفتمان توسعه در منظر ساختارگرایی:
http://khafrak.ir/
25- Hayami, Y., Godo, Y. (2005). Development Economics: From The Poverty To The Wealth of Nations. Oxford University Press.
26- Ferraz, C., Finan, F., & Martinez-Bravo, M. (2020). Political Power, Elite Control And Long-Run Development: Evidence From Brazil (No. w27456). National Bureau of Economic Research.
27- Kurz, Heinz D. Salvadori, Nari. (1998). The Dynamic Leontief Model And The Theory of Endogenous Growth. Twelfth International Conference on Input-Output Techniques, New York: New York, P1.