راهبرد ژئواکونومیک، یگانه راهبرد هم‌گرایی و اتحاد در منطقه خلیج فارس

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
هادی ویسی
دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
چکیده
منطقه خلیج فارس یکی از مناطق راهبردی و مهم در جهان است که همواره مورد توجه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. در دوره معاصر، منطقه خلیج فارس و کشورهای منطقه جنوب غرب آسیا از پرچالش­ترین و مناقشه برانگیزترین مناطق جهان بوده است. این منطقه، کانون داغ بحران‌های ژئوپلیتیکی و محل برخورد تضادهای ایدئولوژیکی و گسل فعال بحران‌های سیاسی و منطقه‌ای بوده است علاوه بر زمینه‌های داخلی، حضور و دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای و جهانی در فعال سازی و تشدید این چالش‌ها و بحران‌ها نقش بسیار پر رنگی داشته‌اند. گرچه ساختارهای کلان نظام ژئوپلیتیک جهانی بر این فضا سایه افکنده است؛ اما قدرت‌های درون منطقه‌ای (جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی) در شکل دادن به اتمسفر ژئوپلیتیکی وضع موجود که بر بنیاد ارزش‌های ژئوپلیتیک ایدئولوژیک است نقش بی‌بدیلی داشته‌اند. مقاله حاضر به دنبال بررسی پیامدهای ژئوپلیتیک ایدئولوژیک ایران و عربستان سعودی بر منطقه و ضرورت اتخاذ راهبرد ژئواکونومیک برای برون رفت از چالش‌های ژئوپلیتیکی درون منطقه‌ای است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اتخاذ راهبرد ژئواکونومیک از سوی دولت ایران و عربستان سعودی می‌تواند زمینه ساز گفتمان همکاری و هم‌گرایی و بسترساز شرایط برای ورود به نظام ژئوپلیتیک جدید منطقه‌ای برای توسعه منطقه‌ای و منطقه گرایی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

1. ویسی، هادی (1396)، بررسی رقابت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومی پاکستان و ایران در ایجاد کریدور شمالی-جنوبی اوراسیا: مزیت‌های و تهدیدها، فصل‌نامه ژئوپلیتیک، دوره 13، شماره 1، صص 101-124.
2. ویسی، هادی (1398)، واکاوی چالش‌های ژئوپلیتیکی عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر منطقه جنوب غرب آسیا، جغرافیا و توسعه، دوره 17، شماره 55، صص 175-192.
3. نقیب‌زاده، احمد (1385)، تاریخ دیپلماسی و روابط بین الملل از پیمان وستفالیا تا امروز، چاپ چهارم، تهران: نشر قومس.
4. Agnew, J. (2003), Geopolitics: Re-Visioning World Politics, Routledge.
5. Anokhin, S. & S. Lachininskii (2015), Evolution of the Ideas and Contents of Geo-economics Studies, Regional Research of Russia, 5 (1): 90–95.
6. BP (British Petroleum) (2014), Statistical Review of World Energy June 2014, P6-20.
7. Bush, G. (1991), Toward a New World Order, in: The Geopolitics Reader, edited by: Simon Dalby and et al (1998), Routlage, pp. 131-135.
8. Cohen, S. B. (2003), Geopolitics of the World System, Rowman & Littlefield, P 25.
9. Cordesman, A.H (2015), Military Spending and Arms Sales in the Gulf, Center for Strategic and International Studies (CSIS), P 10.
10. Csurgai, G. (2018), The Increasing Importance of Geo-economics in Power Rivalries in the Twenty-First Century, Geopolitics, 23(1), PP 38-46.
11. Fukuyama, F. (1993), The End of History and the Last Man, HarperCollins.
12. Kim J.D. (2019), The Perils of Geo-economics, The Washington Quarterly, 42 (1), P 153.
13. Kostiner, J. (2009), Conflict and Cooperation in the Gulf Region, Springer Science & Business Media, P 142.
14. Lewis Gaddis, J. (2006), The Cold War: A New History, The penguin group, New York, P 5.
15. OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries), (2014), The OPEC Annual Statistical Bulletin, Vienna, P 27, 28.
16. Soilen, K. S. (2012), Geo-economics, Book boon, University Press, P 56, 58.
17. Scholvin, S. & Wigell, M. (2018), Power politics by economic means: Geo-economics as an analytical approach and foreign policy practice, Comparative Strategy, 37(1), PP 73-84.
18. Schwartz, S. (2011), Atomic Audit: The Costs and Consequences of U.S. Nuclear Weapons since 1940, Brookings Institution Press, P3.
19. Sparke, M. (2013), Introducing Globalization: Ties, Tensions, and Uneven Integration, John Wiley & Sons, P 292.
20. O Tuathail, G. (1998), Introduction, Chapter 2: Cold War Geopolitics, in: The Geopolitics Reader, edited by: Simon Dalby and et al (1998), Routlage, pp. 47-57.
21. Warner, G. (2013), The Geopolitics and the Cold War, in: The Oxford Handbook of the Cold War, Ed: Richard H. Immerman, Petra Goedde, OUP Oxford, P 67.
22. World Bank (2017), Data Bank: Land Area, in: https://data.worldbank.org.