پهنه‌بندی استان گلستان با هدف مکان‌یابی احداث مراکز نظامی با تأکید بر ملزومات پدافند غیرعامل

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان
1 دکتری جغرافیای سیاسی، استادیار گروه ژئوپلیتیک دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا ، تهران، ایران.
2 دانشجوی کارشناسی ارشد ژئوپلیتیک، دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران.
چکیده
آمایش سرزمین به زبان ساده یعنی چه شکلی از توسعه در یک منطقه قرار گیرد که در طولانی‌مدت به‌صورت پایدار به هدف اولیه خود دست یابد. در این میان پدافند غیرعامل یکی از رویکردهای اساسی است که در نظر داشتن آن موجب می‌گردد تا مراکز نظامی در زمان وقوع حملات نظامی و جنگ، کمترین میزان آسیب‌پذیری را به همراه داشته باشند. در این پژوهش تعداد 18 شاخص برای احداث مراکز نظامی در استان گلستان از منابع آموزشی، پژوهشی و عملیاتی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران شناسایی و انتخاب گردید و سپس وزن هر شاخص با استفاده از رویکرد AHP به‌صورت بردار ویژه مشخص گردید. سپس داده‌های خام به‌دست‌آمده با استفاده از GIS به نقشه‌های طبقه‌بندی‌ شده تبدیل گردیدند و پس از تلفیق با ضرایب بردار ویژه، نقشه نهایی پهنه‌بندی مکانی احداث مراکز نظامی در این استان بر اساس شاخص‌های پدافند غیرعامل تهیه گردید. نتایج به‌دست‌ آمده نشان داد که در این استان پهنه‌هایی با مطلوبیت بسیار مناسب و بسیار نامناسب وجود ندارد. همچنین در مجموع پهنه‌هایی با مساحت 6/340 کیلومترمربع در این استان وجود دارد که دارای مطلوبیت مناسب است. سایر مناطق استان (33/98 درصد از مساحت کل استان) یا دارای مطلوبیت متوسط بوده و یا به دلیل نزدیکی به شهرها، فاصله نامناسب از گسل‌ها، نزدیکی به مراکز صنعتی و معادن شرایط نامناسبی برای احداث مراکز نظامی ایمن را دارا هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آفتاب، احمد، نظم فر، حسین، موسوی، میرنجف، و عشقی، علی. (1395). تأثیر عوامل جغرافیایی بر پدافند غیرعامل در مناطق مرزی استان آذربایجان غربی (با تأکید بر مکان‌یابی مراکز نظامی). پژوهش‌نامه مطالعات مرزی، 12. https://sid.ir/paper/507818/fa
بذرافشان، مهرناز، مفتاح هلقی، مهدی، قربانی، خلیل، و قهرمان، نوذر. (1394). مطالعه تطبیقی پهنه‌های اقلیمی استان گلستان تحت سناریوهای مختلف تغییر اقلیم. مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، 22(5)، 187–202. . https://jwsc. au.ac.ir/article_2872.html
پاشازاده، منوچهر، سیدین، افشار، و پارسای‌مقدم، مهدی. (1393). تحلیل نقاط بهینه استقرارگاه‌های نظامی بر مبنای ملاحظات دفاعی و امنیتی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: استان اردبیل). فصلنامه مدیریت نظامی، 17(66)، 23–51. http://jmm.iranjournals.ir/article_29077.html?lang=fa
جعفرزاده، جعفر، و ولیزاده کامران، خلیل. (1397). مکان‌یابی پادگان نظامی در شهر اردبیل با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از تلفیق سنجش از دور، GIS و روش های تصمیم گیری چندمعیاره. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 9(32)، 41–52. https://sid.ir/paper/220302/fa
حنفی، علی، و موسوی، میرنجف. (1392). مکان‌یابی مراکز حسّاس و مهم نظامی در مناطق مرزی ایران و ترکیه باتوجه‌به شاخص‌های هیدروژئومورفوکلیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل. فصلنامه مدیریت نظامی، 13(51)، 45–72. http://noo.rs/6wNOI
حنفی، علی، بیات، حمیدرضا، و نعمتی، امیرحسین. (1398). ارزیابی تأثیر عوامل جغرافیایی بر دفاع غیرعامل در مناطق مرزی ایران و افغانستان (با تأکید بر مکان‌یابی مراکز نظامی). فصلنامه مدیریت نظامی، 19(75)، 33–60. https://sid.ir/paper/387205/fa
حنفی، علی. (1392). بررسی نقش عوامل جغرافیایی در مکانیابی مراکز حیاتی حساس و مهم از منظر پدافند غیر عامل (مطالعه موردی: مناطق مرزی ایران و افغانستان). در ششمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران پدافند غیرعامل. http://jmti.pmo.ir/article_55253.html
حنفی، علی، لطفی، احمد، و عباس زاده، ناصر. (1395). مکان‌یابی نقاط بهینه برای اردوگاه‌های دانشگاه افسری امام علی (ع) با استفاده از روش تلفیقیGIS و مدل برنامه‌ریزی خطی. فصلنامه مدیریت نظامی، 16(62)، 23–46. https://sid.ir/paper/522065/fa
شکیبامنش، امیر، و هاشمی‌فشارکی، سید جواد. (1390). طراحی شهری از منظر دفاع غیرعامل. بوستان حمید.
صادقی، حجت، سیروسی، حمید، صادقی، حسین، و فدایی، معصومه. (1393). تحلیل مکانی-فضایی مراکز انتظامی بر اساس اصول پدافند غیرعامل با تأکید بر معیارهای کالبدی-طبیعی، اجتماعی و اقتصادی (موردمطالعه: شهر بیرجند). فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش های بوم شناسی شهری، 5(10)، 45–66. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25383930.1393.5.10.4.4
طیبی صفا، احمد، عزتی، عزت اله، و حمزه، فرهاد. (1401). ارائه شاخص‌های آمایش مراکز و استقرارگاه‌های نظامی؛ مطالعه موردی: استان کرمانشاه. آمایش سیاسی فضا، 4(2)، 99–111. http://dorl.net/dor/20.1001.1.26455145.2022.4.2.4.6
علی نژاد، مهدی، و عابدی، یونس. (1393). تحلیل جغرافیایی نوار مرزی ایران و پاکستان از منظر دفاع و امنیت بر اساس داده‌های GIS. پژوهش نامه مطالعات مرزی، 5، 18–37.
فتحی، محمد حسین. (1389). تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان گزینی مراکز نظامی با استفاده از GIS&RS مطالعه موردی: دامنه های غربی کوهستان سهند). پایاننامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز.
فخری، سیروس. (1391). ژئومورفولوژی زاگرس جنوب شرقی (شمال تنگه هرمز) و تأثیر آن بر دفاع غیرعامل از مراکز حیاتی، حساس و مهم (با تأکید بر مکانیابی). پایاننامه دکتری در رشته جغرافیای طبیعی- دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
فرج‌زاده، ‌منوچهر، ثروتی، ‌محمد‌رضا، و طاهری، ‌واله. (1390). تحلیل و پهنه‌بندی مخاطرات ژئومورفولوژیک استان گلستان. جغرافیای طبیعی، 11(4)، 45–62. . https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1085825
کاظمی، مجید، نصرالله‌زاده، یحیی، و پیران، احمد. (1387). پدافند غیرعامل. دانشگاه افسری امام علی (ع).
مولوی، ارژنگ. (1378). مکان گزینی یک لشکر نمونه در یک عملیات آفندی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنزشازدور (مطالعه موردی: منطقه زاویه). پایاننامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته سنزشازدور، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
نصیری، مهدی. (1388). ارائه مد مکانیابی مراکز حساس وحیاتی باتوجه‌به اصو پدافند غیرعامل. پایاننامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی صنایع گرایش سیستمهای اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه علم و صنعت دانشکده صنایع.
نیکبخت، محبوبه، دزنردی، زینب، و اسماعیل زاده، هادی. (1401). مکانیابی پاسگاه‌های مرزی در مناطق مرزی شمال شرقی کشور با استفاده از مدل تلفیقی FAHP (مطالعه موردی: لطف‌آباد، نوخندان و باجگیران). پژوهشنامه خراسان بزرگ، 85–102. https://doi.org/10.22034/jgk.2022.308612.0
Brose, C. (2019). The new revolution in military affairs: War’s sci-fi future. Foreign Aff., 98, 122.
Corson, M., & Jasperro, C. (2007). An All-Hazards Approach to US Military Base Camp Site Selection. The Geographical Bulletin, 48(2), 75–84.
Karimi Kerdabadi, M., & Khalili, Y. (2014). An Analysis of Geomorphological Considerations in Positioning the Location of Military Centers (Case Study: South Ilam Province). Town and Country Planning, 6(1), 113–128. https://doi.org/10.22059/jtcp.2014.51500
Liu, Q., Ruan, X., & Shi, P. (2011). Selection of emergency shelter sites for seismic disasters in mountainous regions: Lessons from the 2008 Wenchuan Ms 8.0 Earthquake, China. Journal of Asian Earth Sciences, 40(4), 926–934. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2010.07.014
Mendoza, G. A., Anderson, A. B., & Gertner, G. Z. (2002). Integrating multi-criteria analysis and GIS for land condition assessment: Part I–Evaluation and restoration of military training areas. Journal of Geographic Information and Decision Analysis, 6(1), 1–16.
POURGHASEMI, H. R., JIRANDEH, A. G., PRADHAN, B., XU, C., & GOKCEOGLU, C. (2013). Landslide susceptibility mapping using support vector machine and GIS at the Golestan Province, Iran. Journal of Earth System Science, 122(2), 349–369. https://doi.org/10.1007/s12040-013-0282-2
Silakhori, E., Dahmardeh Ghaleno, M. R., Meshram, S. G., & Alvandi, E. (2022). To assess the impacts of climate change on runoff in Golestan Province, Iran. Natural Hazards, 112(1), 281–300. https://doi.org/10.1007/s11069-021-05181-y