نقش آفرینی ایران در منطقه ژئوپلیتیکی شرق پیرامونی کشور با تاکید بر افغانستان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
2 استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
3 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
4 دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
چکیده
اهمیت ژئوپلیتیکی افغانستان، عمدتا متاثر از دو پدیده مهم است، "تغییر ماهیت روابط و سیاست بین المللی و جامعه جهانی نسبت به این کشور" و "دگرگونی بنیاد ساختارهای ذهنی و سیاسی در داخل آن" از جمله این اهمیت محسوب می‌شوند و براساس این تغییرات همواره قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در راستای اهداف و منافع خود سعی در نقش آفرینی در منطقه ژئوپلیتیکی شرق پیرامونی جمهوری اسلامی ایران و کشور افغانستان دارند. با توجه به اهمیت تحولات افغانستان، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و کاربردی (عملی)، نقش آفرینی ایران در منطقه ژئوپلیتیکی شرق کشور با تاکید بر افغانستان را مورد مطالعه قرار می‌دهد. جامعه آماری تحقیق را کلیه کارشناسان و استادان دانشگاه و حوزه‌های مرتبط با ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئوکالچر تشکیل می‌دهند که حجم نمونه آن براساس مدل کوکران تعداد 50 نفر تعیین شد. در راستای تجزیه و تحلیل یافته‌ها نیز از آزمون میانگین در نَرم افزار spss استفاده گردید. نتایج نشان داد که نقش آفرینی ایران در منطقه ژئوپلیتیکی شرق پیرامونی خود با تاکید بر افغانستان، تابع عوامل و متغیرهای مربوطه در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای «جهانی» خواهد بود و بیشترین میزان این نقش آفرینی شامل عوامل فرامنطقه‌ای می‌باشد و همچنین عواملی نظیر دستاوردهای ایران در زمینه حل اختلافات هیدروپلیتیکی با کشور افغانستان، دستاوردهای ایران در زمینه احداث منطقه آزاد چابهار، دستاوردهای ایران در زمینه گسترش زبان فارسی در افغانستان و نقش آفرینی‌های ایران در زمینه جلوگیری از گسترش ایدئولوژی سلفی کشورهای عربی نظیر عربستان، بیشترین دستاوردها را برای ایران در شرق پیرامونی خود به همراه خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• احمدی، سید عباس، و حیدری موصلو، طهمورث، و نجات پور، مجید.1390. تبیین ژئوپلیتیکی مسائل زیست محیطی. نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی), 3(4).199-212.
• اخباری،ابوالفضل.1399. تحلیل هیدروپلیتیک در ساختار توسعه نوین روابط بین الملل(مطالعه موردی:ایران و افغانستان 2020-2001)، رساله دکتری تخصصی ، گروه جغرافیای سیاسی ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره)-شهرری.
• اسمیت ، آنتونی ، 1383، "ناسیونالیسم ، نظریه ، ایدئولوژی ، تاریخ" ، ترجمه منصور انصاری ، موسسه مطالعات ملی.
• بدیعی ازنداهی،مرجان،رحیمی هرآبادی،سعید،گودرزی مهر،سعید، 1390،نقش تغییرات مورفولوژی رودخانه مرزی هیرمند در روابط سیاسی ایران و افغانستان،پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)،دوره 43،شماره 7.
• پژوهشکده سازمان حج و زیارت ، ۱۳۹۵
• چمنکار، محمدجعفر،1385،دکترین نیکسون و ژاندارم خلیج فارس، زمانه، شماره 52.
• حافظ نیا, محمدرضا. 1389. نظریه ساختار ژئوپلیتیکی در حال ظهور جهان. فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک, 6(19), 1-8.
• حافظ نیا، محمد رضا. 1384. ژئوپلیتیک, یک بررسی فلسفی. ژئوپلیتیک, 1(1).
• حافظ نیا، محمدرضا ، 1379. تعریفی نو از ژئوپلیتیک . تحقیقات جغرافیایی, 15(4-3 (پیاپی 59-58)).
• دهمرده،معصومه، 1394،وضعیت، نقش و جایگاه شیعیان هزاره در روابط ایران و افغانستان، بیرجند: دومین همایش بین‌المللی امنیت انسانی در غرب آسیا.
• شفیعی، نوذر، 1389،تحلیل چالش های امنیتی ایران و افغانستان و چگونگی مدیریت آن،تهران: دانشگاه تهران.
• عزتی،عزت الله، 1392،ژئوپلیتیک،انتشارات سمت.
• کریمی پور، یداله، 1379،ایران وهمسایگان (منابع تنش و تهدید)، تهران، جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.
• لطفی، حیدر. 1394. تحلیل ژئوپلیتیکی روابط افغانستان و ایران؛ چالش ها و فرصت ها. پژوهشنامه خراسان بزرگ, 6(19 ), 57-75.
• محمدی, حمیدرضا, احمدی, ابراهیم. 1396. تبیین مدل ژئوپلتیک روابط ایران و پاکستان. پژوهشهای جغرافیای انسانی, 49(2), 3072017.55824-323. doi:
• ناصری،مهدی، 1399،تحلیل رقابت های ژئوپلیتیکی ایران و عربستان سعودی و تاثیرات آن بر امنیت خاورمیانه،رساله دکتری تخصصی،گروه جغرافیای سیاسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره).
• نصرتی, شهریار. 1391،تحلیل موانع همگرایی ایران با کشورهای پیرامونی درقرن بیست و یکم و ارائه‌ی یک برنامه‌ی استراتژیک با استفاده از تکنیک SWOT و MCDM،رساله دکتری،گروه جغرافیای سیاسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
• ولی وند زمانی, حسین, شمس‌احمر, مهران. 1387. اهمیت ایــران در گفتمــانهای ژئوپلیتیکــی. علوم و فنون نظامی, 5(12), 27-52.
ب-منابع لاتین
• Cohen, Saul. B. (1994), “Geopolitics in the world era in reordoring the world”, VS West View Press.
• Foroughi nematollahi, Abbas et al. 2013, Hydropolytic Effects of Boundary Rivers on National Security of the Islamic Republic of Iran, Journal of New Attitudes in Human Geography, Fifth Year, No. 3.
• Goddard, R.D., & Goddard, Y. L.2001,A multilevel analysis of the relationship between Teacher,School Effectiveness and School Improvement 22(2):175-191.
• Jones, Martin and others. (2004). an Introduction to Political Geography. London:Routledge.
• Kumar, A., Salo, J., & Li, H. (2019). Stages of User Engagement on Social Commerce Platforms: Analysis with the Navigational Clickstream Data. International Journal of Electronic Commerce, 23(2), 179-211.
• Qavam, Abdul Ali. 2007, International Relations, Theories and Approaches, Second Edition, Tehran: Post Office.