تحلیل ابعاد زیست‌محیطی بر برنامه‌های اول و دوم توسعه جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر گفتمان سازندگی

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان
احمد طاهری 1
زهرا احمدی پور 2
فردوس آقا گل زاده 2
1 دانشجو
2 استاد
چکیده
برنامه­های توسعه راهبرد، چارچوب و الگوی حکمرانی و مدیریت سیاسی فضا را مشخص می­کنند و این برنامه‏ها به ابعاد و وجوه مختلف حکمرانی می­پردازند که یکی از مهمترین وجوه آن ابعاد زیست­محیطی است. در این پژوهش، با هدف بررسی حکمرانی زیست­محیطی گفتمان سازندگی با تاکید بر برنامه­های اول و دوم توسعه نظام جمهوری اسلامی ایران و با به کارگیری روش تحلیل مضمون در قالب نکات کلیدی، کدگذاری اولیه، مضامین پایه فرعی و اصلی و نیز مضامین سازمان­دهنده، ضمن ارائه تصویری کلان از ابعاد زیست­محیطی گفتمان سازندگی به دنبال پاسخ به این سوال است که ابعاد زیست­محیطی گفتمان سازندگی چگونه است؟ از بین جامعه آماری تحقیق (برنامه­های اول و دوم توسعه) با روش نمونه­گیری نظری 112 گزاره انتخاب و با کدگذاری آن­ها 178 مفهوم اولیه (کد باز) شناسایی شده است. سپس با در نظر گرفتن اشتراکات محتوایی کدهای باز، 52 مضمون پایه فرعی، 14 مضمون اصلی و 9 مضمون سازمان­دهنده براساس نظریه­های تحقیق، محیط­شناسی، نظر نخبگان و تشخیص نویسندگان تولید شده است. مضامین سازمان­دهنده شامل بعد اقتصادی (مضمون اصلی اقتصاد سبز)، بعد اجتماعی (مضامین اصلی "رفاه و توسعه اجتماعی" و "تنطیم خانواده")، بعد سیاسی ـ اداری (مضامین اصلی "حکمرانی خوب"، "تمرکززدایی" و "آمایش سرزمین")، بعد دیپلماسی (مضمون اصلی "دیپلماسی زیست­محیطی")، بعد اکولوژیکی (مضامین اصلی "حفاظت و احیای محیط زیست"، "سازگاری با زیست‏بوم" و "مدیریت تغییرات اقلیمی") و بعد خدماتی (مضمون اصلی "حمل­ونقل سبز")، بعد حقوقی (مضمون اصلی"حقوق زیست‏محیطی")، بعد فرهنگی (مضمون اصلی "اصلاح الگوی مصرف") و بعد امنیتی (مضمون اصلی "امنیت زیست­محیطی") در قالب شبکه مضامین، ترسیم شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

1. حاتمی نژاد، حسین و فرجی ملائی، امین (1392). «نئولیبرالیسم و تأثیر آن بر فضای شهری (مطالعه موردی: شهرهای انگلستان)». اطلاعات (سپهر). دوره 22. شماره 87. صص 76- 68.
2. احمدی پور، زهرا و لشگری، احسان (1391). «برهمکنش فرایندهای تاریخی و اقتصاد سیاسی شهر مطالعه موردی : نظام شهری ایران پس از انقلاب مشروطه». اطلاعات (سپهر). دوره 21. شماره 81. صص 21- 15.
3. اطهاری، کمال (1389). «اقتصاد شهری و اقتصاد شهر در ایران». اقتصاد شهر. سال دوم. شماره 7. صص 65- 56.
4. خوجم لی، عبدالوهاب، احمدی پور، زهرا، محمدرضا حافظ نیا و محمدرضا جعفرپور (1395). «تبیین ژئوپلیتیک منظر شهری؛ رابطه قدرت و سیاست با نمادسازی شهری». جغرافیای سیاسی. سال اول. شماره 3. 28- 1.
5. زیباکلام، صادق و فرشته سادات اتفاق فر (1387). هاشمی بدون روتوش. تهران: انتشارات روزنه.
6. ظریفی نیا، حمیدرضا (1387). کالبدشکافی جناح های سیاسی در ایران» 1378- 1358. تهران: انشارات آزادی اندیشه.
7. ایزدی، رجب و امیر رضایی پناه (1392). مبانی اجتماعی و اقتصادی تحول در گفتمان جمهوری اسلامی ایران. جستارهای سیاسی معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال چهارم. ش 4. صص 74- 47.
8. سازمان برنامه و بودجه کشور (1376). قانون برنامه اول توسعه اقتصادی ـ اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1368- 1372). چاپ سوم. تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
9. سازمان برنامه و بودجه کشور (1377). قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1374- 1378). چاپ پنجم. تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
10. حافظ نیا، محمدرضا (1393). تبیین فلسفی علم جغرافیا، فصلنامه مدرس علوم انسانی. برنامه ریزی و آمایش فضا. دوره هجدهم. شماره 2.
11. کاویانی راد، مراد (1390). «نسبت ژئوپلیتیکی امنیت زیست محیطی و توسعه پایدار؛ مطالعه موردی دریاچه ارومیه». مطالعات راهبردی. سال چهاردهم. شماره اول. صص 148-115.
12. ویسی، هادی (1394)، مفاهیم و نظریه های جغرافیای سیاسی، تهران: سمت.
13. جوادی، محسن (1387). «انسان محوری در اخلاق زیست محیطی با تأکید بر نگرش اسلامی». مقالات و بررسی‏ها، شماره 90. صص 66-47.
14. بن سن، جان (1382). اخلاق زیست محیطی (جلد اول). ترجمه محمدمهدی رستمی شاهرودی. تهران: سازمان حفاظت محیط زیست.
15. افتخاری، عبدالرضا رکن الدین و بدری، سیدعلی (1391). بنیان های نظریه ای الگوی توسعه ای روستای نمونه. رشت: استانداری گیلان. چاپ اول.
16. خلیفه، ابراهیم (1395). ارائه الگوی مدیریت برنامه ریزی فضایی مناطق روستایی، محدوده مورد مطالعه: استان تهران. رساله دوره دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
17. افتخاری، عبدالرضا رکن الدین، بدری، سیدعلی و حمداله سجاسی قیداری (1390). بنیان های نظریه ای برنامه‏ ریزی کالبدی مناطق روستایی. تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. چاپ اول.
18. مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی (1391). طراحی الگوی سنجش و ارتقای شاخص های برخورداری شهرستان های کشور، گزارش دوم: دیدگاه های نظری و رویکردهای برنامه ریزی تبیین کننده برخورداری. تهران: نشر مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.
19. سالارزرهی، حبیب اله و ابراهیم پور، حبیب (1391). بررسی سیر تحول در پارادایم های مدیریت دولتی: از پارادایم مدیریت دولتی سنتی تا پارادایم حکمرانی خوب. مدیریت دولتی. دوره 4. شماره 9. صص 62- 43.
20. آقاگل زاده، فردوس و فیروزیان پوراصفهانی، آیلین (1395). بررسی بازنمایی ایدئولوژی در متون ترجمه شده سیاسی انگلیسی درچاچوب تحلیل گفتمان انتقادی: محورهای سبک و بلاغت. زبان شناسی و گویش های خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد. شماره 14.
21. استیبی، آرن (1395). زبان شناسی زیست محیطی؛ زبان، محیط زیست و داستان هایی که با آن ها زندگی می کنیم. ترجمه دکتر فردوس آقاگل زاده. تهران: نشر نویسه پارسی.
22. شیخ زاده، محمد و همکاران (1390 ). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی. صص 198- 151.
23. Dodds, Klaus and David Atkinson (2003). Geopolitical Traditions, London: Routledge.
24. Oughton, D., (2003). Protection of the environment from ionising radiation: ethical issues. Journal of Environmental Radioactivity, vol.66, no.1-2, pp. 3–18.
25. Cohen, S.B. & Rosenthal, L.D. (1971). A Geographical Model for Political Systems Analysis, Geographical Review, Vol. 61, No. 2. pp. 5-31.
26. Cobb Jr, J.B., Griffin, Ray. D., (1976). Process Theology: An Introduction Exposition, Philadelphia: Westminster.
27. Borrong, R. P., (2005). Environmental Ethics and Ecological Theology: Ethics as Integral Part of Ecosphere from an Indonesian Perspective. PhD Thesis, Faculty of Theology, VU University Amsterdam.
28. Rosenbloom, David H., (1983). "Public Administration Theory and the Separation of Powers," Public Administration Review.Vol, 43, No. 3. pp. 219- 227.