تجزیه و تحلیل اثرات رشد شهر آمل بر محیط پیرامون با استفاده از سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی

نوع مقاله : گزارش مورد

نویسندگان
1 استاد جغرافیا برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی،‌ مشهد، ایران.
2 دانشجوی دکتری جغرافیا برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی،‌ مشهد، ایران.
چکیده
هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات کاربری اراضی شهر آمل در بازه زمانی 1399-1364 است. بررسی تاثیر عوامل محرک در رشد شهر مشخص می‌کند که افزایش جمعیت و مهاجرت از روستاها به‌عنوان مهمترین عوامل در رشد شهر آمل می‌باشد. همچنین در روند شکل گیری بافت شهر آمل هسته اولیه شهر بعد از اسلام نقش اساسی داشته است. بررسی روند رشد آن بعد از پهلوی اول نشان می‌دهد یکی دیگر از عوامل محرک در رشد شهری آمل توسعه راه‌ها و پراکنش کاربری- تجاری خصوصا در اطراف راه‌های اصلی که خود نیز، الگو و فرم رشد شهر آمل را شکل داده است. داده‌های ارائه شده از تصاویر ماهواره‌ای به وضوح رشد شهر آمل را از سال 1364 تا 1399 مشخص می‌کند. منطقه ساخته شده، افزایش سالانه 15 درصد [135 هکتار در سال] را نشان می‌دهد. گسترش شهر در همه جهات صورت گرفته، اما در امتداد جاده اصلی به سوی روستاهای مجاور بیشتر نمایان گردیده است، مناطق تجاری/ خدماتی در امتداد آن تاسیس شده‌اند؛ کاهش سریع زمین‌های کشاورزی و مناطق گیاهی را نشان می‌دهد. همچنین تحت تاثیر فرآیند گسترش و رشد شهری، تغییر و تحولاتی در بخش کشاورزی هم در شهر آمل و هم در سکونتگاه‌های روستایی ادغام شده در شهر و بخش مرکزی شهرستان آمل صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع:
1-افراخته، حسن؛ حجی پور، محمد. (1392)خزش شهری و پیامدهای آن در توسعه پایدار روستایی (مورد: روستاهای پیرامونی شهر بیرجند)، فصلنامه جغرافیا (فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیا)، 11(39):185-158.
2-اسلامی مقدم، علیرضا. .1389آمل خاستگاه آمارد : نگاهی به بافت کهن شهر آمل. نوشهر : آوای کاسپین.
3-بدیعی، لیلا، عزت پناه، بختیار، سلطانی، علیرضا(1397). تبیین و تحلیل توسعه پایدار شهری با تأکید بر مؤلفه های محیطی مطالعه موردی: شهر سنندج، فصلنامه پژوهش وبرنامهریزی شهری، سال 10، شمارەپیاپی 36 ،صص 86-75.
4-پریزادی، طاهر، صالحی، عبدالله (1395). تحلیل فضایی عوامل موثر بر ناپایداری الگوی توسعه شهری، مطالعه موردی: شهر بانه، مجله آمایش جغرافیایی فضا ، سال هفتم، شماره مسلسل بیست و ششم، صص 114-101.
5-توکلی، مرتضی، نازنین، نعیم آبادی(1398). خزش شهری و تغییرات کاربری اراضی فضاهای پیراشهری نیشابور، دوره 1 ، شماره 2 ; از صص: 151 – 165.
6-صدر موسوی، میرستار، پورمحمدی، محمدرضا، ظفری، داریوش(1395). بررسی و تحلیل نقش مهاجرت های روستایی در ایجاد بخش غیر رسمی؛ مطالعه موردی کلان شهر تبریز، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال هفتم، شمارە 25، پیاپی 36 ،صص 42-23.
7-رحمانی، بیژن؛ سعیدی راد، مجید و مهسا جلالی ) ،(١٣٩٥تحولات ساختاری-کارکردی مسکن سکونتگاههای روستایی پیرامون شهر اشترینان، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشمانداز زاگرس، دوره هشتم، شماره ،٢٨تابستان: ١٤٨-١٧١؛
8-رحیمی، روح االه، محمدی، علی، حسن زاده داودی، شکرالله (1393)، الگوی هولوگرافیک در سیر تکاملی شهر(شهر مورد مطالعه : آمل)، مجله باغ نظر،شماره / 31سال یازدهم/ صص89-98.
9-خلیلی، احمد، زبردست، اسفندیار، عزیزی، محمد مهدی(1394). گونه شناسی سیاستهای مدیریت رشد شهری در مناطق شهربنیان، مجله معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 21، صص 308-291.
10-داداش پور، هاشم، سالاریان، فردیس(1394). تحلیل تأثیر پراکندهرویی بر تغییر کاربری زمین در منطقه شهری ساری، نشریه جغرافیای برنامه ریزی شهری، دوره 3، شماره2، صص:145-163.
11-دورودیان، حمیدرضا، دورودیان،عاطفه(1396). پیامدهای اجتماعی و بوم شناختی تغییر بیرویه کاربری اراضی کشاورزی، نشریه علمی ترویجی مدیریت اراضی/ جلد /5شماره 2، صص 97-81.
12-سلیمانی، محمد، موحد، علی، زنگانه، احمد، صحرائیان، زهرا(1396).شناخت و ارزیابی میزان پراکنده رویی شهری بر اساس مدل تحلیل عاملی(مطالعه موردی: محلات شهر شیراز)، نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری، سال هشتم، شماره سی ام، صص 18-1.
13-سعادت نوین، مهدی، ابراهیمی پور، احمدرضا، خسروی، فرزام(1398). شبیه سازی و پیش بینی تغییرات زمانی- مکانی کاربرهای شهری با استفاده از مدلCA-Markov، مطالعه موردی: شهر بجنورد، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال نوزدهم، شمارەپیاپی 65 ،صص 90-71.
14-شفیعی ثابت، ناصر؛ ملیحه ایوبی؛ و ابوالفضل فدایی باشی. .1398واکاوی پیامدهای خزش شهری در سکونتگاههای روستایی پیرامونی مورد مطالعه: روستاهای جنوب کلانشهر تهران. فصلنامه سنجش از دور و GISایران. سال یازدهم. شماره دوم. 21ـ .
15-علی اکبری، اسماعیل(1396). عرصه های درون افزای شهری و کارآمدی سیاست رشد درون افزای کلان شهر تهران، پژوهشهای جغرافیای برنامه ریزی شهری، دورۀ ،5شمارۀ 2،صص 1-22.
16-فنی، زهره، مرصع فر، سعیده(1399). اشتغال سبز و تاثیرات آن بر توسعه پایدار شهری( مورد مطالعه: کلان شهراصفهان)، فصلنامه علمی اقتصاد و مدیریت شهری، شمارە9، پیاپی 33 ،صص 13-1.
17-کاویانی، آزاده؛ فرهودی؛ رحمت الله، رجبی، آزیتا(1396). رشد شهری و عوامل محرک آن(مطالعه موردی: کلانشهر تهران)، فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیای ایران، سال پانزدهم، شماره 55.،صص: 36-21.
18-کریمی دهکردی، قربانعلی؛ منشی زاده؛ رحمت الله، رحمانی، بیژن(1398). واکاوی پیامدهای خزش شهری در سکونتگاههای پیرامون شهرمطالعه موردی: سکونتگاههای پیرامون شهر شهرکرد، نشریه تحقیقات کاربدی علوم جغرافیایی، شماره 56.،صص: 349-364.
19-کمانرودی کجوری، قلی نیا، صادق(1398). پراکندهرویی شهر بابل و تغییرات ساختاری-کارکردی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: سیاهکلامحله، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال ششم، شماره ی نوزدهم، صص72-47.
20-لونجی، مجید. .1371نگرش جغرافیایی بر آمل. آمل : شهرداری آمل .
21-محمدی، سعدی، مرادی، اسکندر، حسینی، شرمین (1399). شناسایی و تحلیل اثرات خزش شهری بر وضعیت توسعه نواحی روستایی پیرامون (مطالعه موردی: روستاهای پیرامون شهر مریوان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 56، صص 74-55.
22-مهدوی، مسعود، توکلان، علی (1388). تحلیل کاربری اراضی شهر آمل، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، سال ششم، شماره ،24، صص 15-11.
23-نظم فر، حسین، ویسیان،محمد و سمیه محمدی حمیدی، (1397)، بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از مدل کوپراس و نرم افزار lisrel مطالعه موردی شهر اردبیل"،مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری،سال ،9شماره، پیایی33.
24-نیکپور، عامر. .1390شهر فشـرده تئـوری در مقابـل عمل، مورد مطالعـه شـهر آمـل، رسـاله دوره دکتـری، استاد راهنما: فرانـک سـیف الـدینی، دانشـگاه تهـران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری.
25-وارثی، حمیدرضا، کمالی باغراهی، اسماعیل(1395). ارزیابی و تحلیل وضعیت اشتغال در شهرهای جدید(نمونه موردی: شهر جدید بهارستان؛ فصلنامه برنامه ریزی فضایی، سال ششم، شمارە 2، پیاپی 21 ،صص 76-57.
26-وارثی، حمیدرضا؛ رجایی، جزین عباس؛ قنبری، محمد(1391). تحلیلی بر عوامل خزش شهری و رشد فیزیکی
شهر گناباد با استفاده از مدل های آنتروپی و هلدرن،فصلنامه آمایش سرزمین، 4(6):100-79.

27-Taffa, C., Mekonen, T., Mulugeta, M., and Tesfaye, B. (2017). Data on spatiotemporal urban sprawl of Dire Dawa City, Eastern Ethiopia. Data Brief 12, 341–345. doi: 10.1016/j.dib.2017.04.008.
28- Taifeng, Z; Can, L.; Fengrong, Z, Fengkai, Z.( 2014). " Functional transition of the rural settlement: Analysis of land-use differentiation in a transect of Beijing, China", Habitat International 41 (2014) 262-271.
29-Bulutay, T; Tasti, E; 2004, Informal sector in Turkish Labor market, Turkish Economic Association, Discussion Paper 2004(22).
30-Bianca, M., et al.(2012). Post-communist land use changes related tourban sprawl in the Romanian metropolitan areas, Journal of Studies andResearch in Human Geography, 6(1):pp35-46. Available from:www.humangeographies.org.ro. Accessed date: 2013/08/29.
31-Dupras,J., Marull, J., Parcerisas, L., Coll, F., Gonzalez, A. , Girard, M., Tello,E.,(2016). “The impacts of urban sprawl on ecological connectivity in the Montreal Metropolitan Region”.Environmental Science& Policy58,pp.61-37.
32-Eglin, R. (2010). A New Village Region: Region Rural Sprawl, Journal Transformer, 3(11),213-234.
33-Fichera, C. R., Modica, G., & Pollino, M.(2012). Land Cover classification and change-detection analysis using multi-temporal remote sensed imagery and landscape metrics. European Journal of Remote Sensing, 45(1): 1-18.
34-Kumar, K.S.; Bhaskar, P.U.; Padmakumari, K. Application of Land Change Modeler for Prediction of Future Land Use Land Cover a Case Study of Vijayawada City. Int. J. Adv. Technol. Eng. Sci. 2015, 3, 773–783.
35-Rahman, M.T. Detection of Land Use/Land Cover Changes and Urban Sprawl in Al-Khobar, Saudi Arabia:An Analysis of Multi—Temporal Remote Sensing Data. ISPRS Int. J. Geo Inf. 2016, 5, 15. [CrossRef].
36-Rimal, B.; Zhang, L.; Keshtkar, H.; Wang, N.; Lin, Y. Monitoring and Modeling of Spatiotemporal Urban Expansion and Land-Use/Land-Cover Change Using Integrated Markov Chain Cellular Automata Model. Int. J. Geo Inf. 2017, 6, 288.
37- Waseem, M., Halmy, P, Gessler, J, Boshra, H., (2014). Land use/land cover change detection and prediction in the north-western coastal desert of Egypt using Markov-CA. Applied Geography 63 (2015)101-112. DOI: 10.1016/j.apgeog.2015.06.015.
38-Wu, Q., Li, H., Wang, R., Paulussen, J., He, Y., Wang, M., et al. (2006). Monitoring and predicting land use change in Beijing using remote sensing and GIS. Landscape and Urban Planning, 78, 322e333.
39-Zhu Taifeng, Li Can, Zhang Fengrong and Zhu Fengkai, (2014), " Functional transition of the rural settlement: Analysis of land-use differentiation in a transect of Beijing, China", Habitat International 41 (2014) 262-271.