بررسی میزان تاثیر عوامل طبیعی در امنیت مرزهای شرقی ایران با استفاده از سنجش از دور (نمونه موردی منطقه مرزی خراسان رضوی-افغانستان)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه فردوسی مشهد
2 دانشیار، جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
استقرار امنیت درمناطق مرزی به دلیل ویژگی‌ها و شاخص‌های این مناطق از اولویت بیشتری برخورداراست، از آن روی هرگونه ناامنی در مناطق مرزی می‌تواند امنیت را در داخل کشور در ابعاد مختلف مورد تهدید جدی قرار دهد. استقرار امنیت در مرز ومناطق مرزی در درجه اول مستلزم بررسی و شناخت ویژگی‌های طبیعی و انسانی مناطق مرزی می‌باشد. شناخت ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی مناطق مرزی به دلیل نقش مهم و بسترساز این‌گونه بنیادهای زیستی درحیات اجتماعی و توسعه مناطق مرزی از اهمیت زیادی برخوردار است، ضمن اینکه پدیده‌های طبیعی و عوارض جغرافیایی نقش مهمی ‌در سیستم‌های پایش، مدیریت و کنترل مرزها دارند.

بر این اساس این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که پدیده‌ها و عوارض طبیعی منطقه مرزی استان خراسان رضوی و افغانستان شامل رودمرزی، توپوگرافی، پوشش گیاهی درچه وضعیتی قرار دارند و چه تاثیری بر امنیت مرز و مناطق مرزی دارند؟

مواد و روش: جهت استخراج، بررسی و تحلیل اطلاعات مورد نیاز از تصاویر ماهواره لندست، سنجنده OLI در سال۲۰۱۸، نرم افزارهایENVI۵.۳ و فنون RS& GIS استفاده شده است.

نتیجه گیری: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، کم آبی و عمق کم رودخانه مرزی هریرود در بیشتر ایام سال، موجب افزایش امکان تردد غیرمجاز و قاچاق کالا و مواد مخدر از مرز شده و بر امنیت مرز تاثیر منفی دارد. وضعیتی که در مورد دریاچه فصلی نمک‌زار در منطقه مرزی مشترک بین دوکشور نیز صدق می‌کند. در مورد عامل توپوگرافی هم با توجه به نقشه‌های موجود می‌توان گفت وجود ارتفاعات در جوار مرزهای دو کشور و علاوه بر این تداوم و پیوستگی برخی ارتفاعات در آن سوی مرز در کشور افغانستان در مجموع بر امنیت مرز تاثیر منفی داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. احمدی، بهروز(1384)، تامین و مراقبت از مرز، دانشگاه علوم انتظامی‌معاونت پژوهشی، تهران: انتشارات جهان.
2. اخباری، محمد، نامی، محمد حسین(1388)، جغرافیای مرز با تاکید بر مرزهای ایران. تهران: سازمان جغرافیایی
3. اسدی فرد، محمد(1393)ّ بررسی مولفه‌های ناامنی در مناطق مرزی شرق کشور، فصلنامه علمی-ترویجی دانشکده علوم و فنون مرز، سال پنجم، شماره 4، زمستان 1393.
4. اصغری مقدم، محمدرضا(1383)، مبانی زئومورفولوژی، تهران: انتشارات سرا.
5. افتخاری، اصغر(1381)، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، صص214-220
6. ببران، صدیقه و هنربخش، نازلی(1387)، بحران آب در جهان و ایران، فصلنامه راهبرد، سال 16، شماره 48.
7. بوزان، باری(1378)، مردم، دولت‌ها، ترس. ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
8. پولادی، حسن، کشاورزیان، محمد مهدی، خان محمدی،‌ هادی اصلی پور، حسین(1395)، الگوسازی عوامل تامین کننده امنیت پایدار مرزی (مطالعه موردی مرزهای شرقی ایران)، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال نوزدهم، شماره 72، پاییز 1395، ص125- 149.
9. پیله ور، جعفر(1385)، سازمان و وظایف مرزبانی، تهران: انتشارات دانشگاه علوم انتظامی.
10. درایسدل، آلایسدر، بلیک، اچ(1374)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل، تهران.
11. رهنما، محمد رحیم، آقاجانی، حسین(1390)، مطالعات آمایش استان خراسان رضوی. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
12. روشندل، جلیل(1382)، امنیت ملی و نظام بین المللی، چاپ یازدهم، تهران: سمت.
13. زرقانی، سیدهادی(1386)، مقدمه‌ای بر شناخت مرزهای بین المللی، تهران: دانشگاه علوم انتظامی.
14. زرقانی، سیدهادی(1392)، تحلیل نقش عوامل طبیعی بر نفوذپذیری و امنیت مرز با تاکید بر مرزهای شرقی ایران با افغانستان، فصلنامه علمی-تخصصی دانش انتظامی‌خراسان رضوی، شماره 22، دوره پنچم، زمستان 1392، ص51-90.
15. زرقانی، سیدهادی(1395)، جزوه منتشر نشده درس جغرافیای مرز، دوره کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد.
16. زرقانی، سیدهادی(1398)، درآمدی بر امنیت پایدار مرز و مناطق مرزی با تاکید بر مرزهای شرقی، تهران: انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران، چاپ اول.
17. سبحانی، ابراهیم(1365)، ژئومورفولوژی و نقش آن در امور دفاعی، تهران، مقالات سمینار جغرافیای کاربردی و جنگ.
18. ستوده، مجتبی(1389)، نقش دوگانه سیاست‌های بازرگانی خارجی و واکنش‌های اجتماعی-قانونی در برابر پدیده قاچاق کالا، اولین همایش علمی-تخصصی قاچاق کالا. فرماندهی انتظامی‌ استان کردستان.
19. صفاری، امیر؛ سیدعلی عبادی نژاد؛ (1391)، انسداد مرزهای جنوب شرقی کشور و فرآیند ژئومورفولوژیکی، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش‌ها و راهبردها، بهار1391، دانشگاه سیستان و بلوچستان
20. صفوی، رحیم(1379)، مقدمه‌ای بر جغرافیای نظامی‌ایران، جلد2، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین.
21ل صفوی، سید یحیی(1384)، مقدمه‌ای بر جغرافیای نظامی‌ایران.جلد 3، تهران: انتشارات جغرافیایی نیروهای مسلح.
22. عزتی، عزت الله(1376)، ژئواستراتژی، تهران: انتشارات سمت.
23. عندلیب، علیرضا و مطوف، شریف(1388)، توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران، شماره دوازده، سال ششم، زمستان 1388، توسعه و امنیت مناطق مرزی ایران.
24. فتاح، محمدتقی(1387)، حضور نظامی‌آمریکا در افغانستان و پیامدهای امنیتی آن در مرز ایران و افغانستان، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم انتظامی، 1387.
25. قوام، عبدالعلی(1370)؛ اصول سیاست خارجی و روابط بین الملل، تهران: انتشارات سمت.
26. کامران، حسن، ذکی، قربانعلی، جعفری، فرهاد(1384)، اثرات ساختار توپوگرافیک بر جغرافیای سیاسی ایران، نشریه علمی‌پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، سال سوم، شماراه 6و7، پاییز و زمستان 1384، ص1- 13.
27. کریمی‌پور، یدالله(1379)، مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.
28. مختاری هشی، حسین، مومنی، مهدی و باقری، مهرداد(1393)، تدوین راهبردهای آمایش مناطق مرزی؛ مطالعه موردی مرزهای شرقی کشور، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال29، شماره سوم، پاییز 1393، شماره پیاپی114
29. میرحیدر، دره، راستی،عمران و فاطمه میراحمدی؛(1398)؛ مبانی جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت
30. Chandra, A.M.(2002) Plane Surveying, New Age International Pvt. Ltd. Publishers, New Dehli, India.
31. Glassner martin(1992)political Geography, singapor.
32. Mather, P.M(1999): Computer Processing of Remotely-Sensed Images-An Introduction, John Wiley & Sons, New York, ed.